U bent van harte welkom op de opengestelde paden op de eigendommen van de Stichting Landgoed Windesheim, mits u zich aan de regels houdt. Voor de do’s en dont’s van de openstelling verwijzen wij u naar Openstelling.
Met name is daarbij van belang dat u uw hond steeds aangelijnd houdt om de rust van de reeën, de (Brandrode) runderen en de pauwen niet te verstoren.
Met name het Husly-Parkbos aan de Windesheimerweg 2 bij het dorp Windesheim is voor de echte liefhebber zeer de moeite waard.
De paden zijn in het begin beter toegankelijk dan in de rest van het Parkbos. Laarzen zijn, zeker tijdens de nattere dagen van het jaar, geen overbodige luxe. Geen toegang tijdens stormachtige dagen.
Sedert 2011 is het Parkbus in restauratie onder de regie van de bekende landschapsarchitect Hank van Tilborg. De restauratie is een langjarig project en gebeurt stapsgewijs.
1 juli 2021: de bruggen zijn klaar!
In juni 2021 zijn maar liefst vijf verouderde bruggen vervangen door nieuwe voetgangersbruggen en zijn er twee nieuwe voetgangersbruggen aan het Parkbos toegevoegd. Tevens is er bij de ruïne een uitkijkbrug gerealiseerd. De bruggen zijn ontworpen door de internationale architect in infrastructuur, Michel Schreinemachers van Next Architects. Het staalbedrijf van bruggenbouwer Louis Buiting maakte dit project technisch mogelijk. Dit bedrijf is in Zwolle onder andere bekend van de fietsbrug aan de Blaloweg. De bruggen zijn gemaakt van cortenstaal dat nog tot roestbruin dienen te verkleuren. Op de meeste bruggen zijn zitelementen aangebracht.
Hetgeen dit Parkbos met name bijzonder maakt, is dat u tijdens uw wandeling wordt meegenomen in de ontwerpprincipes van de Nederlandse landschapsarchitect Jacob Otten Husly. Lees verderop meer over deze ontwerpprincipes. Husly kreeg van het echtpaar Van Plettenberg-Feith in 1789 de opdracht om een grootschalig landschapspark aan te leggen.
Wandelen aan de hand van de ontwerpprincipes van Husly
Op basis van bestudering van landschapsarchitect Husly’s manuscript en de minuutplankaart van 1811 zijn de volgende voor de tijdlaag van Husly kenmerkende principes benoemd:
- Het principe van het huis en omgeving met nutstuinen en erachter een landschapspark dat werd gekenmerkt door een tweedeling: een vrij dicht, compact opgezet gestileerd tuindeel direct achter het huis (het Engelsche Bosch/de Engelsche Bosch) en een meer landschappelijk wandelpark dat de agrarische omgeving als decor gebruikte. Zo ontstond een driedeling.
- Het principe van de wandeling als leidend thema voor het recreatief gebruik en als ruimtelijk organiserend principe dat het huis en directe omgeving, het deel van de Engelsche Bosch en omgeving en ten slotte het agrarisch landschapspark met elkaar verbond. De wandeling werd begeleid door verspringende bomen die aan weerszijden dicht tegen het pad aan stonden. Het principe van een vaste wandeling is bekend uit de landschapsstijl, onder meer uit Stourhead, waar een zorgvuldig geprogrammeerde wandeling was aangelegd die de bezoekers in een vaste richting geacht werden te lopen langs een aantal bijzondere plekken en zichtlijnen.
- Het principe van de hoogtepunten: al wandelend door het park trof de bezoeker diverse verbijzonderde plekken aan, zorgvuldig ontworpen met de inzet van reliëf, bijzondere beplanting en architectonische objecten. Vaak werden de middelen gecombineerd ingezet zoals bij het bergje met de solitude in de zichtas, of bij de vijver op het verste punt van de wandeling waar alles samen kwam.
- Het principe van het geleende landschap (‘borrowed landscape’): op een aantal plaatsen bood de wandeling zicht op de omgeving. De omgeving (weilanden, vee, boerderij, molen, kerktorens) speelde een belangrijke rol in de landschappelijke ervaring. Onder aan de voet van het bergje, waarvandaan de arcadische omgeving in volle omvang kon worden genoten had Husly een drinkplaats voor koeien gedacht, waarmee het agrarisch landschap letterlijk aan de voeten van de wandelaar lag. Dit aspect van het plan is verloren gegaan.
- Het principe van een reeks van ruimtes, in een oplopende sequentie van klein naar groot, langzaam van karakter veranderend (zie tekening op pagina 54).
- In Husly’s plan is sprake van een opbouwende reeks van open ruimtes, van klein en gedomesticeerd in de omgeving van het huis/moestuin, via een kleine ruimte naast de slingervijver, naar grotere open ruimtes, wisselend van omvang en op het omliggende landschap georiënteerd volgend het principe van ‘the borrowed landscape’ (zie punt 4.).
- Het principe van contrasten: de wandeling bood een ervaring van heel verschillende en steeds wisselende contrasten, soms heel opvallend, vaak subtiel (tinten groen). Husly speelde met licht vs donker, met natuurlijke bossages vs uitbundige bloemenperken, met formele neo-classicistische bouwkundige elementen temidden van een natuurlijk parklandschap.
- Het principe van verschijnen en verdwijnen: Husly borduurde voort op de principes van de vroege landschapsstijl, waarin de wandeling spannend moest zijn, afwisselend. Al wandelend ontvouwde zich langzaam steeds nieuwe zichten. Soms waren belangrijke punten zichtbaar, dan weer waren ze aan het zicht onttrokken door zorgvuldig geplaatste boombeplanting en onderbegroeiing. Ook wisselde steeds het zicht op het water; dan weer liep het pad er langs, dan boog het pad van de watergang af en werden water en pad door beplanting visueel van elkaar gescheiden.
- Het principe van slim verhullen. In de landschapsstijl werd op kunstmatige wijze een zo natuurlijk mogelijk beeld nagestreefd. Alles wat dat beeld afzwakte, werd zorgvuldig gemaskeerd. De plek waar de vijver kunstmatig werd gevoed werd zo bijvoorbeeld afgeplant met zogenaamde bronbosjes. Ook op Windesheim is te zien hoe Husly de plekken waar de slingerende ‘natuurlijke’ watergangen de omliggende rechte poldersloten raakte verborg door reliëf, hoogstwaarschijnlijk in combinatie met beplanting.
- Het principe van werk met werk maken. Husly toont zicht een ware ingenieur op Windesheim. De grond die vrijkwam bij het graven van de watergangen is gebruikt voor ophoging van het terrein. De wandeling ligt daardoor op veel plekken iets verhoogd. De beleving vanaf de wandelroute nam hier toe, de beschouwer kon iets meer op het water kijken en over het omliggende landschap. Door de extra hoogte ontstond ook een beter groeiplaats voor de bomen: zo hebben de beuken (die niet van te natte voeten houden) op de sikkelvormige verhoging daardoor kunnen uitgroeien tot monumentale exemplaren.
Meer weten over het Husly-Park? Klik dan hier.
Hoofdlijnenplan Herstel landschapspark, restauratie naar de principes van Husly
In 2011 is het Hoofdlijnenplan historische buitenplaats Windesheim geschreven ten behoeve van het herstel van het landschapspark, voorzien van een budgetraming. Het plan is bedoeld om de komende decennia voort te kunnen. In het plan wordt een aantal voorstellen en aanbevelingen gedaan m.b.t. de directe omgeving van het huis en het door Otten Husly (1789) ontworpen landschapspark.
Reeds uitgevoerde projecten uit het Hoofdlijnenplan herstel landschapspark
- Het uitbaggeren van alle grachten, watergangen en vijverpartijen in het parkbos.
- Het vrijstellen van monumentale bomen in het parkbos middels het uitvoeren van een dunning. Tevens zijn een groot aantal laanbomen geplant en de esdoornbeplanting in de onderlaag van het parkbos is verwijderd.
- De aanleg van een parkeerplaats voor ca 30 auto’s met aansluitend een nieuwe toegangsbrug voor voetgangers aan de zuidzijde van het landgoed.
- De restauratie van de brug van het voorplein naar de ruïne en de restauratie van het toegangshek bij de hoofdingang en de zij-ingang.
- De restauratie van diverse tuinvazen en de trap in het parkbos.
Tevens is het oostelijke bouwhuis en de inboedel gerestaureerd en gemeubileerd.
Op stapel staande projecten uit het Hoofdlijnenplan landschapspark:
bruggen en paden
Het vervangen van vijf oude bruggen, de aanleg van twee nieuwe bruggen en het realiseren van een uitkijkpunt naast de ruïne heeft in juni 2021 plaatsgevonden. Een gedeelte van de paden in het Parkbos sluit hier al op aan en in de komende jaren volgen er meer paden zodat het project herstel aanleg bospaden kan worden afgerond.
De middelen voor deze publieksvoorzieningen uit het Hoofdlijnenplan, dat ook publiek uit Zwolle ten goede komt, worden zoveel als mogelijk gegenereerd uit het Rood voor Rood project Windesheim. Ontsierende landbouwschuren zijn gesloopt in ruil voor twee nieuwe bouwkavels. De rentmeester van de stichting is in gesprek met de gemeente Zwolle voor het plaatsen van deze twee bouwkavels op het erf aan de Wijheseweg 59.
Periodiek onderhoud
Publieksvoorzieningen brengen ook aanzienlijke kosten met zich mee hetgeen en dat realiseert men zich als wandelaar vaak niet. De paden dienen te worden aangelegd en onderhouden en het parkbos dient met regelmaat te worden ontdaan van haar onkruid (bijvoorbeeld excessieve esdoornverjonging).
Periodiek wordt er onderhoud aan de bomen uitgevoerd ten behoeve van de veiligheid van de wandelaars. Dat brengt veel kosten met zich mee, ook omdat het met een hoogwerker moet gebeuren. Gemiddeld 50.000 euro per snoeibeurt. Daarvoor bestaat helaas nog geen subsidie. Ondanks het feit dat de stichting met het periodiek onderhoud het risico van vallende takken probeert te verminderen, betekent dat nog niet dat u nooit een tak op uw hoofd kunt krijgen. Bezoek aan het Parkbos tijdens een storm wordt dan ook sterk afgeraden.