Kengetallen
De totale oppervlakte van het landgoed Windesheim beslaat ca 660 ha, waarvan ca. 20% bestaat uit bos en natuur en de overige cultuurgrond met boerderijen wordt verpacht aan landbouwers. De cultuurgronden worden verpacht aan 20 pachters en deels erfpachters. 6 boerderijen (melkvee) zijn volledig in erfpacht uitgegeven.Van de woningen op het landgoed worden er 7 verhuurd en er zijn er 7 in erfpacht uitgegeven.
Landbouw
De afgelopen jaren is er een maatschappelijke discussie ontstaan over de omvang en de wijze waarop de landbouw wordt bedreven. Het bestuur van de stichting is van mening dat het in het geval van landgoed Windesheim vanuit economisch en cultuur-historisch oogpunt gewenst is om reguliere landbouwkundige activiteiten op het landgoed te behouden en te versterken, met name in het eeuwenoude uitgestrekte polderlandschap dat daarvoor bij uitstek geschikt is.
Naast reguliere landbouw krijgt ook het aspect “biologische landbouw” en kringlooplandbouw de aandacht, daar waar dat past.
De zes landbouwbedrijven gelegen op eigendommen van de stichting, zijn deels in pacht en in erfpacht uitgegeven. Tevens worden losse percelen landbouwgrond zonder erf en opstallen verpacht aan 12 landbouwers. De stichting faciliteert zo mogelijk de landbouwbedrijven (melk- en rundveebedrijven) die gebruik maken van de eigendommen van de stichting t.b.v. een gezonde en vernieuwende bedrijfsvoering.
Zo werkt het bestuur waar nodig mee aan bijvoorbeeld het vernieuwen van bedrijfsopstallen van de initiatiefnemende erfpachter, tenminste als dat naar het oordeel van het bestuur niet strijdig is met de uitgangspunten van het vigerende beleidsplan, het past binnen de verschillende functies die een landgoed eigen zijn, en het zoveel als mogelijk landschappelijk inpasbaar is (door bijvoorbeeld gezichtsonttrekking door beplanting).
Het bestuur tracht de (onderlinge) verkavelingssituatie van de (erf)pachters te verbeteren. Het verwerven of ruilen van vrijkomende aangrenzend gelegen gronden kan daaraan bijdragen. In de praktijk gebeurt dat ook en op dit moment zijn enkele opties in beeld. In april 2021 is besloten een belangrijke regionale kavelruil te formaliseren tussen Landgoed Windesheim, Staatsbosbeheer, Stichting IJssellandschap, Natuurmonumenten en ASR. Voor het landgoed resulteert dit in een inbreng van circa 11 hectare landbouwgrond, en deels water en rietland en een toedeling van circa 70 hectare natuur- en landbouwgrond, geheel aangrenzend gelegen aan de eigendommen van het landgoed.
Pachtgronden die vrijkomen wordt door het bestuur van de stichting in samenspraak met de rentmeester bepaald aan wie de grond opnieuw in pacht wordt uitgegeven, waarbij zittende pachters zoveel als mogelijk voorrang krijgen. Het streven bij verpachting is gericht op continuïteit en duurzaam gebruik. Het bestuur is bereid mee te denken met de verwezenlijking van een energie-neutrale bedrijfsvoering.
Bosbouw
Er wordt gestreefd naar een duurzame instandhouding van het bos, waarbij het landschappelijk karakter gehandhaafd blijft. De bossen worden duurzaam beheerd conform FSC-certificering en op basis van beheerplannen. In de beheerplannen worden de in stand te houden en te versterken waarden benoemd:
- Cultuurhistorische waarde: op het landgoed komen diverse lanenstructuren voor. Uit de structuur van lanen, slingerpaden, heuvels en waterpartijen is de aanleg van het landgoed in Engelse landschapsstijl goed herkenbaar. De afgelopen jaren zijn in het parkbos 150 nieuwe laanbomen geplant
- Ecologische waarde: het landgoed bestaat vrijwel geheel uit inheemse boomsoorten, met relatief veel monumentale bomen en dood hout. Een uitstekend biotoop voor verschillende bijzondere dier- en plantensoorten.
- Belevingswaarde: vanwege de variatie in bostypen, structuur en boomsoorten kan gesteld worden dat de belevingswaarde hoog is.
- Houtproductie: de groeiplaats en de aanwezige boomsoorten bieden goede kansen voor de productie van kwalitatief goed hout. De monocultuur populier is inmiddels vrijwel geheel omgevormd tot gemengde loofhoutpercelen.
Bosbouwperiode
De geschiedenis van het landgoed is nauw verbonden met de aanplant van bos. De opvattingen over bosaanplant en -beheer is in de loop der tijd aan verandering onderhevig geweest. Zeer waarschijnlijk heeft dit ook z’n invloed op de ontwikkeling van Windesheim gehad.
Grienden
Landgoed Windesheim heeft ook nog een stuk rode grienden in haar bezit. Deze grienden (wilgen) zijn goed te herkennen zijn aan hun bijzondere fel oranje/rode kleur in de winter. Tegenwoordig is er veel minder vraag naar de producten uit de griend. De cultuurhistorische waarde en de natuurwaarde zijn voor de stichting echter redenen genoeg om de grienden in stand te houden en zorgvuldig te beheren.
De griendcultuur is vele eeuwen oud. Al in 1546 werd geschreven over het gebruik van rijshout. Dit rijshout (takken en twijgen van wilgen) was, en is één van de hoofdproducten uit de griend. gebruikte men griendhout onder meer voor allerlei gebruiksvoorwerpen, zoals gereedschapstelen, hoepels en manden. Door de opkomst van andere materialen gebruikt men griendhout in deze tijd nog voor het maken van zinkstukken voor oeverbescherming, of voor geluidschermen en het gebruik als voedsel en speelmateriaal voor dieren in dierentuinen.
Het landgoed laat de rode variant grienden met enige regelmaat (driejaars cyclus) afzetten door Jansen Wijhe loonbedrijf en grondwerken B.V., een bedrijf dat het landgoed wel vaker inschakelt. Het bedrijf Jansen Wijhe is ook bekend van het circulair verwerken van reststromen tot Bokashi (goed gefermenteerd organisch materiaal) en het inzetten van micro-organismen ten behoeve van een optimaal bodemmilieu.
Natuur- en landschapsschoon
Ten behoeve van de versterking van de natuur worden ecologische verbindingszones aangelegd, het herstel van het parkbos en de instandhouding van grienden en knotwilgen wordt nagestreefd.
Op daarvoor geëigende plekken wordt landbouwgrond omgevormd naar een natuurbestemming. In het kader van natuurontwikkeling Hattemer Poort is in 2017 een overeenkomst met de provincie Gelderland aangegaan m.b.t. de omvorming van landbouwgrond naar gronden met de bestemming natuur. Onlangs is ca. 20 ha landbouwgrond bij het Kromholt omgevormd naar de bestemming natuur.
NNN is een samenhangend netwerk van bestaande en toekomstige natuurgebieden in Nederland (voorheen ecologische hoofdstructuur). Windesheimer deel: in het vigerende Overijsselse Natuur Netwerk Nederland (NNN) worden de gronden aangeduid als “zone ondernemen met natuur en water”.
Kromholt: in het vigerende Gelders Natuur Netwerk (GNN) gebied Hoenwaard, maken de gronden deel uit van de robuuste verbinding IJssel-Salland.(Hattemerpoort) Tevens maakt het deel uit van het Nationaal Landschap Veluwe en het Natura-2000 gebied Rijntakken.
Omdat het bestuur van de stichting ernaar streeft het landschappelijke schoon van het landgoed zoveel mogelijk te behouden wordt het landgoed niet geschikt geacht voor de aanleg van parken met hoge windmolens en zonneparken. Deze zonneparken en windparken worden als te ontsierend voor het landschappelijk schoon ervaren en gaan niet goed samen met de wensen van de erflater die landschappelijk schoon ten aanzien van de gronden uit zijn nalatenschap hoog in het vaandel had staan.
Gebouwen en monumenten
Op het voorplein staan twee bouwhuizen en de ruïne. Het westelijk bouwhuis (koetshuis) is in erfpacht uitgegeven. Het oostelijk bouwhuis staat ter beschikking aan de stichting of is beschikbaar voor ontvangsten. Rondom de buitengracht staan vijf voormalige dienstwoningen die deels zijn verhuurd of in erfpacht zijn uitgegeven. De stichting neemt het groot onderhoud voor haar rekening van de huurhuizen aan de hand van een meerjarenplanning. Het onderhoud van een huis dat in erfpacht is uitgegeven wordt door de erfpachter zelf geregeld en betaald.
Komen er huurhuizen vrij dan wordt dat zo nodig gecommuniceerd met de directe omgeving, bijvoorbeeld door middel van een advertentie in de plaatselijke koerier of middels de nieuwsbrief of de nieuwsbrief van Plaatselijk Belang Windesheim. Het bestuur probeert bij het heruitgeven van huurwoningen de plaatselijke bewoners voorrang te verlenen om de samenhorigheid en de betrokkenheid van de directe omgeving bij landgoed Windesheim te versterken.
Het gehele complex van bouwhuizen, ruïne, ornamenten tuinen met het parkbos zijn aangewezen als historische buitenplaats. De bouwhuizen zijn ook aangemerkt als rijksmonument. Verspreid over de eigendommen Windesheim, de Velner en Kromholt liggen zes (erf)pachtboerderijen.
De boerderij het Kromholt is markant gelegen en het geheel heeft een monumentale waarde. De opstallen verkeerde in een matige staat van onderhoud. In 2018 heeft een restauratie van de karakteristieke monumentale schuur plaatsgevonden zodat het waardevolle ensemble van het erf behouden blijft. Dit past volledig in het beleid van het bestuur ter bescherming en behoud van de cultuurhistorische waarden op het landgoed.
